İNTERNET’İN UZAKTAN EĞİTİMDEKİ KONUMU

Öğr. Gör. Nurhayat Varol

Fırat Üniversitesi

Teknik Eğitim Fakültesi

23119 Elazığ

ÖZET

Başlangıçta sadece gelişmiş ülkelerde bulunan bazı üniversitelerin önderliğinde gündeme gelen uzaktan eğitim, günümüzde çok hızlı gelişme göstermektedir. Teknolojinin sağladığı olanaklar ile uzaktan eğitimde birçok yeni araç kullanılmaya başlanmıştır.

Gelişmiş ülkelerde yakın gelecekte cep telefonları ile uzaktan eğitim kavramının ortaya çıkacağı bir süreçte, Türkiye’de İnternet üzerinden uzaktan eğitim kavramının mazisi sadece birkaç yıl eskiye dayanmaktadır. İnternet kullanılarak diplomaya yönelik programların açılması konusu bile ancak birkaç aylık bir geçmişe sahip bulunmaktadır.

Bu makalede İnternet üzerinden uzaktan eğitimin geçmişten günümüze kadarki süreci üzerinde durulmakta ve İnternet’in uzaktan eğitim yapmadaki rolü ele alınmaktadır. Sonuçta İnternet üzerinden uzaktan öğretim yapılması durumunda, ne tür olguların göz önünde bulundurulması hakkında bazı somut öneriler sunulmaktadır.

1.GİRİŞ

Bilimsel ve teknolojik gelişmelerin hızla ilerlemesi; eğitimde yeniliklerin doğmasına var olanların da modern teknoloji araçlar vasıtasıyla daha da hızlanmasına neden olmuştur. Dolayısıyla eğitimde yeni kurumlar ve olguların gelişmesi sağlanmıştır. Bu kurumların gelişmesiyle de; çağdaş eğitim, çağdaş üniversite modelleri oluşmuştur.

Bilgi toplumu olma yolundaki hedefimize ulaşmak için de teknolojiyi kullanmak kaçınılmaz olmuştur. Teknoloji, çağdaş insanın yaşamının en etkin bir öğesi olma yolunda hızla ilerlemektedir.

Teknoloji Destekli Eğitim Uzaktan Eğitimin temelini oluşturduğuna göre; O halde Teknoloji Destekli Eğitim nedir? sorusuna şu cevabı vermek mümkündür.

“Teknoloji Destekli Eğitim; Ağ üzerinden erişilebilen, LAN, Intranet, Internet, çok ortamlılık (Multimedia) özelliklerine sahip, etkileşimli olarak hazırlanmış, pedagojik özellikleri olan, bilgi aktarmanın yanı sıra beceri kazandırmaya yönelik, eğitim alanların performanslarının bilgisayar tarafından otomatik değerlendirilebildiği ve kaydedilebildiği, herkesin kendi bilgi seviyesinden kendi algılama ve kavrama hızına göre ilerleyebildiği ve kendilerine uygun zaman ve yerde eğitim alabilmelerine olanak sağlayan kurs malzemelerinin kullanılarak yapıldığı uygulamadır” diye ifade etmek mümkündür..

Eğitim alanında birçok teknolojinin kullanımıyla öğrenci üzerindeki eğitim öğretim alanında yenilikler birbirlerini kovalamış, verimlilik de artmaya devam etmiştir. Bu gelişimler eğitimin sınırlarını zorlayarak okul ve sınıf dışına taşmıştır. Bu gelişmelerin sonucunda Uzaktan Eğitim Kavramı doğarak yaşam boyu eğitim, sınırsız eğitim, kendi kendine öğrenme olguları gelişmiştir.

Uzaktan Eğitim; çağdaş bir eğitim modelidir. Uzaktan Eğitim, farklı zaman ve mekanlarda öğretmen ve öğrencinin ayrı olduğu mekanlarda çoklu ortam desteği ile gerçekleştirilen eğitim uygulamaları olarak tanımlanabilir.

Uzaktan Eğitim başlıca şu dört temel öğe üzerine kurulur.

· Öğretim sürecinin çoğunda öğrenci ve öğretmenin ayrı mekanlarda olması.

· Öğretmen ve öğrenciyi birleştirecek, ders içeriğini iletecek eğitim medyasının var olması.

· Öğretmen veya eğitim veren birey ile öğrenci arasında iki yönlü bir iletişimin sağlanması.

· Eğitim sürecinde öğrenci değerlendirmesinin sağlanmasını içeren eğitim organizasyonun etkisi.

2. UZAKTAN EĞİTİMİN DÜNÜ, BUGÜNÜ, YARINI

Türkiye'de Uzaktan Eğitim 1974 yılında mektupla öğretim adı altında oldukça sınırlı imkanlarla başladı. Yapılan Üniversitelerarası Giriş Sınavında tercihlerine giremeyen öğrenciler için tekrar bir form geliştirilerek ve Eğitim Enstitüler için tercih sırası göz önüne alınarak ÖSYM de aldığı puana göre yerleştirme yapıldı. Oldukça uzun bir süre geçtikten sonra ders kitapları posta yoluyla gelmeye başladı. Eğitim gören adaya yalnız kitaplar geliyor, belirli tarihlerde merkezi sistem bir sınav ile başarılı olan öğrencilerle 8 haftalık yüz yüze eğitim yapılıyor ve tekrar sınav yapılarak başarı ölçülüyordu. 1974 yılı için Diyarbakır Eğitim Enstitüsü (3 yıllık) Matematik bölümünde başarı oranı % 4.6 idi.

İmkanların çok sınırlı olması nedeniyle uygulamanın başladığı ilk yıl başarı oranı görüldüğü gibi oldukça düşüktü. Türkiye’de ilk uygulama olması nedeniyle bazı alanlarda iş disiplini sağlanmıştı, ancak bazı aksaklıklar da beraber gelmişti. Merkez tarafından gönderilen ders kitapları haricinde eğitimi destekleyici başka unsurlar yoktu. Hatta organizasyon bozukluğundan ve alt yapı yetersizliğinden olacak ki; sınav sonrası merkezden gönderilen kitaplarını alabilen aday sayısı da azımsanmayacak sayıdaydı. Zaten sadece yazılı materyal kullanılmakta o da görsellikten uzaklaştırılmış, yoğun bir anlatım ve alıştırma kitabı olmuştu. O yıllarda birçok bölgede televizyon yayınının bulunmayışı, televizyonundan izleme imkanını sağlayamamıştı.

Radyo da bir teknoloji ürünüdür. Bazı branşlar için destekleyici programların yapılma şansı da olduğu halde böyle bir aracı kullanarak uzaktan eğitimi destekleyici programlar yapılmıyordu. Bunun nedenleri arasında işitsellikle eğitime verilecek katkının öneminin farkına varılmamıştı. Program oluşturmak için alt yapının var olmaması da dezavantajlardan birisiydi. Bilim yavaş yavaş yayıldığı için bilgiye bir an önce ulaşma çabası da bugünkü gibi değildi. Yazılı materyale dahi zamanında ulaşabilince mutlu olmasını bilen bir toplum idik.

Mektupla öğretim gibi kısıtlı imkanlarla başlayan uzaktan eğitim, Anadolu Üniversitesi Açık Öğretim Fakültesinin varlığıyla biraz daha gelişti. Öğrencilere ulaşım, basılı materyal ve TRT kanallarından sağlanmaya başlanmıştır. AÖF., AÖL., Lisans Tamamlama programlarında, programlar öğrencilere iletmek için ses kasetleri, radyo, televizyon, video, telefon, tele kurslar desteğiyle ulaştırılmaya başlandı. Elbette ki sağlanan bu imkanlardan kayıtlı öğrencilerin yararlanmalarının yanı sıra kendilerini geliştirmek isteyen, konuya ilgi duyan insanlar tarafından da izlenmekte ve yararlanılmaktadır.

Bilimsel ve teknolojik gelişmelerin hızla ilerlemesi; eğitimde yeniliklerin doğmasına var olanların da modern teknoloji araçlar vasıtasıyla daha da hızlanmasına neden olmuştur. Dolayısıyla eğitimde yeni kurumlar ve olguların gelişmesi sağlanmıştır. Bu kurumların gelişmesiyle de; çağdaş eğitim, çağdaş üniversite modelleri oluşmuştur. Eğitim alanında kullanılan iletişim teknolojilerine bakıldığında görsellik ve işitsellik gittikçe arttığından, öğrenciyi motive etmesi de tartışılamayacak düzeye gelmiştir.

Televizyon ve radyo ile eğitime giren işitsel ve görsellik gittikçe gelişerek, bilgisayar gibi popüler bir teknoloji de gör - işit - dokun şeklinde eğitim alanında yerini almıştır. Takip eden yıllarda Bilgisayar Destekli Eğitime giriş yapılmış ve süratle yayılmıştır. Bu girişiyle bilgisayar, eğitim ortamında yalnız araç olmaktan çıkmış, sistem destekleyicisi ve sistem güçlendiricisi olma rolünü üstlenmiştir.

İçerisinde bulunduğumuz son yıllarda yeni eğitim şekli hızla çağdaşlığa doğru koşuyor. Yeni sistemde bilgi edinmekten çok bilgi oluşturma, analiz ve sentezlerden yeni sonuçlar çıkarma ve bilgi birikimlerini paylaşma amaçlanmaktadır.

Bilgi teknolojileri iletişimsiz olması durumunda önemsiz bir unsur haline dönüşebilir. Çoklu ortam oluşturularak çift etkileşimli iletişim neden oluşturulmasın? Derken; Bilgisayar ve İnternet’in birleşimiyle kendimizi sanal dünyada, sanal üniversitelerde bulduk. Eğitim alınmakta, çift yönlü etkileşim sağlanmakta, eğitim sonucunda ölçme - değerlendirme gerçekleştirilmektedir.

Bugün eğitim sürecinin birer boyutu olan Mikroöğretim, Teleokul, Teleüniversite, Açık Üniversite, TV Okulu, Elektronik Posta, Telekonferans vb eğitim literatüründe sık rastlanan kavramlardır. En yakın zamanda ulaşmak ve yaygınlaşmasını istediğimiz; var olan teknolojilere uydu yayınları, telekonferans sisteminin eklenip yaygınlaşarak Uzaktan Eğitimin daha güçlenmesidir.

Internet günümüzde yüz binlerce bilgisayarı ve 100’den fazla ülkede yaklaşık 60- 70 milyon insanı birbirine bağlayarak ortak projeler üretilebiliyor, bilgi çabuk transfer edilip paylaşıma açılabiliyor.

Uzaktan Eğitim çok sınırlı imkanlarla başlamış olsa dahi büyük atılımlar yapmıştır. Bu sistemde kullanılan teknolojiler birbirlerinin tamamlayıcısı olsalar da bunları üç ana grupta toplamak mümkündür.

· Yazılı destekli metine dayalı materyaller

· Yazılı materyallerle veya diğer teknolojilerle desteklenebilen televizyonlu, videolu (görsel - işitsel) araçlar

· İleri düzeyde otomasyonla bireysel ve kitlesel çift yönlü etkileşimli bilgisayar ağları.

Son yıllarda hızla çağdaş eğitime doğru ilgi artmış, talep olmuştur. Artan taleple yenilenme ihtiyacı da artmış ve yeni arayışlar içerisine girilerek teknolojik gelişmeler de yakından izlenmiştir.

3. İNTERNET’İN UZAKTAN EĞİTİMDE KULLANILMASI

İnternet nedir?

Internet; birçok bilgisayar sistemini bir protokol ile birbirine bağlayan dünya çapında yaygın olan ve sürekli büyüyen büyük bir kitlesel iletişim aracıdır. Internet bilgiye kolay, ucuz, hızlı ve güvenli ulaşmanın, onu paylaşmanın en modern yoludur. Internet, üretilecek bilgilerin dolaşım sistemi görevini üstlenmiştir.

Internet; International Network kelimelerinin kısaltılıp birleştirilmesiyle elde edilmiştir. Adından da anlaşıldığı gibi bilgi "uluslararası bilgisayar çağı" olarak bilinmektedir.

Internet ve bilgi teknolojilerinin gelişmesi, son yıllarda özellikle ABD’de derslerin Internet ortamına taşınmasına yol açmıştır. Asenkron öğrenme diye adlandırılan bu yaklaşım geleneksel ders saati ve derslik kısıtlarını yok ederek, herhangi bir yerde herhangi zamanda öğrenme olanağını getirmektedir. Öğretme yerine öğrenmeyi destekleyen bu yaklaşım, Internet üzerinden oluşturulan tartışma grupları ile öğrenciler arası ve öğretim elemanı ile öğrenci arsındaki iletişimi de sağlamaktadır. Etkileşimli sayfalar, çoklu ortam uygulamaları içeren bu tür dersler aktif öğrenmeyi desteklemektedir.

İnternet;

· Bir Demokrasi Platformu : Kişilerin her konudaki fikirlerini özgürce ifade edebildikleri bir ortam.

· Hayatı Kolaylaştırıcı : on-line alışveriş servisleri, sohbet ortamları, gazeteleri, on-line tv-radyolarıyla yaşam şeklimizi değiştiriyor, kolaylaştırıyor. (Internet’in Sosyal Yönü)

· Tüm tanımların arakesitinde yer alan ise: Bilgiye Ulaşım, Paylaşım ve Kullanım

· Bir Topluluk: 100,000,000’den fazla insanın etkileştiği, kendi yazısız kurallarını oluşturan büyük bir topluluk

· Bir Kütüphane: Pek çok yararlı bilginin bir tuşa basmak kadar yakın olduğu devasa bir kolay erişimli kütüphane

· Dev Bir Bilgisayar Ağı: Dünya Üzerinde 10,000,000’un üzerinde bilgisayar bu ağa

Bağlıdır.

Ülkemizde İnternet’in ile iletişimin başlangıç mazisi hatırlanacak olursa;.

· 1987 yılında, üniversitelerin BITNET/EARN bağlantısı

· 1987-1993 TUVAKA

· 12 Nisan 1993 : İlk Internet Bağlantısı ODTÜ - USA; 64 kbit/saniye

· 1994-1996 : Diğer bağlantılar ve hat hızlarının artması

· 1995-1996 : Ticari ve özel kullanımın yaygınlaşması

· Ekim 1996 : Turnet servis vermeye başladı.

· Ekim 1996 : ISS’ler kişilere Internet servisi vermeye başladılar.

· Nisan 1997 : ULAKBİM omurgasının kapasitesi 34 Mbps’e çıkarıldı.

· 2000 yılı içerisinde omurga hızının en az 155 Mbps’ye çıkarılması ve en düşük uç bağlantısının da 2 Mbps olması planlanmaktadır.

Eğitim ortamında daha yeni kullanılmaya başlanan İnternet; özellikle uzaktan eğitim için harika bir araç ve ortamdır.

İletişim teknolojilerinin harikası olan İnternet ile "yarının teknolojisi emrinizde" sloganı yerini almış olacaktır. Yaşamın birçok boyutunda bugünden yarının teknolojisi kullanılmaktadır.

Internet yaşamın her parçasının içerisine girerek, yaşamın tüm boyutlarını değiştirmeye devam etmektedir. İlkokuldan, Üniversiteye kadar olan eğitim devresi, uzaktan eğitim, meslek içi eğitim bu teknolojiden en fazla yararlanan çalışmalardır. İnternet ve onun temsil ettiği bilgi teknolojilerinin eğitimi nasıl etkileyeceği, konusuna olumlu yönde sıcak bakılsa da henüz aydınlığa çıkmayan tartışılmakta olan bazı yönleri mevcuttur.

Internet için, okullarda bilgisayar okur yazarlığından, derslerde bilgi teknolojileri desteğine, öğrencilerin kendi kendine bilgiye ulaşmalarını ve öğrenmelerini bu öğrenmeyi hocanın yazılım yoluyla yönlendirmesine ışık tutar düşüncesi yoğunlaştığından hızla benimsenmiştir.

Günümüzde uzaktan eğitimde en verimli olan teknoloji; çift yönlü olması, daha ucuz olması, iletişim yollarını ve yazılımlarını desteklemesi nedeniyle esnek bir yapıya sahip olan İnternet’tir demek doğru olur. Internet dünyada en çok kullanılan, hızlı, eksiksiz bilgi transferi yapan ve en yaygın iletişim aracıdır.

Uzaktan Eğitimin amacının daha iyi kavranabilmesi ve İnternet’in de bu ortamda rolünün ne olduğunun anlamak için; Uzaktan Eğitim metodunun sağladığı yararların farkına varılması gerekir.

¨ Mekan ve zaman kavramındaki problemleri ortadan kaldırır

¨ Eğitim sürecini demokratikleştirir

¨ Yaşam boyu eğitim sağlar

¨ Bireysel öğretim gerçekleştirilmektedir

¨ Kendi kendine öğrenme gerçekleşmektedir

¨ Öğrenmede özel yetenekler gelişmektedir

¨ Kendi kendine öğrenme sonucunda kişinin kendisine olan öz güveni gelişmektedir

¨ Öğrenciyi belirli ölçüde motive eder, öğrenmede süreklilik ve hareketlilik sağlar

¨ Basın – yayın, iletişim araçları, yüz yüze eğitimle üç boyutlu bütünleşme sağlanmaktadır

¨ Eğitim bilgi teknolojilerine dayalı olarak sürdürülür

¨ Eğitim isteği artar

¨ Sınırsız, süresiz eğitim kavramı ortaya çıkar

¨ Standartlaşmış eğitim ve öğretim olanakları sağlar

¨ Esnek ve objektif ölçme – değerlendirme sağlar

¨ Eğitimcinin eğitimi de gerçekleşmiş olur. Uzaktan eğitim alanında uzmanlaşmış eğitimci sayısının az olması nedeniyle bu eğitimciden daha çok kişi faydalanır. Konuya ilgi duyanlara ışık tutar.

¨ Verimlilik çok daha yüksektir: %10 - %90

¨ Daha hızlı öğrenme gerçekleşir: Sınıf ortamına göre %60 daha hızlı

¨ Artan hatırlama süresi gerçekleşir %25 - %60

¨ Öğrenim maliyeti azalır: Geleneksel yöntemlere göre daha düşük, seyahat, barınma vb. masraflar yok.

¨ Öğretimsel tutarlılık gösterir: Ortamdan, öğrenciden, eğitmenden ve diğer çevre koşullarından bağımsız tutarlılık gösterir.

¨ İlginin artması: Bireysel katılım, karşılıklı etkileşim, başarının artması eğitime ilgiyi artırır.

Yukarıdaki faktörlerin başarıya ulaşması için kullanılan teknolojilerin özelliklerinin ve bilinçli kullanım şeklinin öneminin büyük olması kadar iyi yazılımlara da ihtiyaç vardır. Çift yönlü etkileşim özelliği İnternet’in diğer teknolojilerden farklılığını gösterir.

21.yüzyılda yeni eğitim şekli, hızla çağdaş olma yolunda ilerlemektedir. Yeni sistem, bilgi edinmekten çok bilgiyi oluşturmayı, analiz ve sentezlerden yeni sonuçlar çıkarmayı ve bilgi birikimlerini paylaşmayı amaçlamaktadır.

Bütün yeni teknoloji kullanımında olduğu gibi; önce eğitimcilerin işin farkına varmalarını sağlamakta yarar bulunmaktadır. Kullanım alanları ve verimli kullanım şekilleri, eğitimciye ve öğrenciye sağlayacağı yararları yaşayarak hissetmesi sağlanmalıdır. Çünkü; günümüzde İnternet’in, okullara girmesine, bu teknolojilerin kullanımına karşı çıkan yok; fakat yapılmaya çalışılanların eğitim olup olmadığına şüpheye düşen ve sorgulayan eğitim bilimcileri ne yazık ki halen mevcuttur.

4. SONUÇ:

Uzaktan Eğitimin gerçekleşmesi için İnternet alt yapısının oluşması, işin çözümlenmesi için yeterli değildir. Senkron ve asenkron sunumlarda gerçekleştirilmesi gereken çok hassas bazı hususların göz ardı edilmemesi de gerekmektedir.

İnternet’in uzaktan eğitim sistemlerinde kullanılmasıyla; sanal ders, sanal dersane, e-posta ile haberleşme, sanal gazete, tartışma ortamlarında tartışma gruplarının düşüncelerini dile getirme ve paylaşma; sanal akademik danışmanlık ve rehberlik hizmetlerinden en hızlı ve ilk elden ulaşma imkanı doğacaktır.

¨ Müfredat programları yeniden düzenlenmeli, pilot okullar seçilmeli.

¨ Bilgisayarlar arası kurulacak ağı işletebilecek uzman kadrolar yetiştirilip ilgili yerlerde teknik elemanların bulunmaları sağlanmalı.

¨ Eğitimciler, yeni teknolojilerin önemi ve kullanımları konularında aydınlatılmalı.

¨ Uzaktan eğitimde kullanılacak ders materyali hazırlamak için uzmanlık eğitimi aldırılmalı.

¨ Ders materyali hazırlayan ekip içerisinde ders hocası, psikolog, görsellik konusunda yardımcı olabilecek tasarımcı elemanlara yer verilmeli.

¨ Materyallerde net ve kolay anlaşılır dil kullanılmalı.

¨ Öğrencilerin kendi öğrenme etkinliklerini ölçebilecekleri geri besleme mekanizmaları oluşturulmalı.

¨ Konular çok sayıda örnekler şekillere dayalı olarak anlatılmalı, görsellik unutulmamalı.

¨ İnternet Teknolojisi; Toplumun, ülkenin gelişmişliğin bir göstergesi ve rekabet ortamının sağlayıcısıdır. Bilimsel ve teknolojik bilgiler başta olmak üzere her tür bilginin hızla aktarılabilmesi için bilgi otoyollarına ihtiyaç vardır. Veri, ses, görüntü türü bilgiler taşıyan bilgi oto yolları o ülkenin ulusal bilgi alt yapısını oluşturur. İşte bu bilgi oto yollarını oluşturup onu geliştirerek bilgi pazarına katılabilmenin ve sanayileşmiş ülkelerle rekabet edebilmenin önemli unsurlarından biri de İnternet’in uzaktan eğitim amaçlı kullanımını teşvik etmekle sağlanabilir.

5. KAYNAKLAR:

[1] ALKAN, C. Eğitim Teknolojisi ve Uzaktan Eğitimin Kavramsal Boyutları, Uzaktan Eğitim,1999 Kış S.5-10

[2] ÇELİK, İ.: Sanal Dersaneler, BTIE 98 S: 31-39

[3] DEMİRAY, U.; GÜRCAN, H.İbrahim. Uzaktan Eğitimde Bir Öğrenci Destekli Hizmeti Olarak Gazetenin Önemi ve Rolü. Geleneksel Gazeteden Sanal Gazeteye Doğru Bir Yaklaşım.Türkiye İkinci Uluslararası Uzaktan Eğitim Sempozyomu. 1998 Ankara

[4] VAROL, A.: Uydu İle Uzaktan Eğitim, Türkiye, Türk Cumhuriyetleri ve Asya Pasifik Ülkeleri Uluslararası Eğitim Sempozyumu, 24-26 Eylül 1997, Elazığ, S: 146-158

[5] VAROL, A.; VAROL, N.: ABD’de Uydu İle Uzaktan Eğitim, Uzaktan Eğitim, 1998.Kış, S.17-21

[6] VAROL, A.; VAROL, N.: Almanya’da Uzaktan Eğitim Üniversitesi, Uzaktan Eğitim, 1998 Yaz 1999 Kış, S: 30-35